Iaith yr angylion… a chythreiliaid

Dwi’n caru geiriau. Dwi’ fel pioden – pan dwi’n dod o hyd i air newydd dwi’n ceisio’i ddefnyddio’n syth. Mae fel petai bod sgidiau newydd ‘da fi – dwi eisiau trio nhw mas a gweld os dwi’n gallu cerdded ynddynt heb faglu. Dwi wrth fy modd a geiriau prydferth ac rhyfeddol fel ‘synfyrfyrio’, ‘lapswchan’, ‘pendilio’, a ‘ling di long’. Ond – yn fy marn ostyngedig i – mae un diffyg gyda’r iaith Cymraeg: rhegu. Fi’n gwybod dyw e ddim yn fawr, dyw e ddim yn glyfar ond dwi wrth fy modd yn rhegu. Ac os bo chi angen – rili ANGEN – gair pedair llythyren i ddweud eich meddwl, mae rhaid i chi droi at Sacsoneg. Ond yw e’n od taw’r geiriau cryfaf yw rhai sy’ wedi newid y lleiaf dros y canrifau. Roedd hyd yn oed Shakespeare wedi mwyseirio “country matters.” (Mawr. Clyfar.)

Felly ble mae’r holl regfeydd yn y Gymraeg? A oes diffyg achos bod y Cymry yn bobl parchus, crefyddol ac addfwyn? Neu ydy rhegfeydd rhywbeth arall mae Saesneg wedi ei sathru?

Fe weithiais i yn y byd teledu yn Llundain am rhai blynyddoedd. Roedd hyd yn oed y BBC yn ferw gan rhegfeydd. Mae’n rhan o’r diwylliant teledu – yn ogystal â gwisgo sbectol haul anferth o dan dô a thyfu barf anferthol. ‘Hipster chic’ yndyfe?

Ar ôl i fi ddechrau gweithio yn y byd teledu yng Nghymru chlywais i’r un F**K am fisoedd. Roedd hyd-yn-oed ‘bloody’ yn cael ei droi i ‘Blincin’. Felly y tro cyntaf glywais i fy mos yn ebychu “Mynyffarch!” ro’n i’n siwr roedd rhywbeth mawr o’i le. Roedd rhywun mewn trwbwl – efallai fi oedd y ‘motherclucker’ dan sylw! Ro’n i braidd yn siomedig i ddarganfod roedd e mond yn gweud ‘hellfire’ achos roedd wedi gollwng ei goffi.

Er hynny, dwi’n defnyddio ‘mynyffarch’ fy hun erbyn hyn. Ond nid yn y Capel. Mae’n debyg dyw e ddim yn addas. Dyw e ddim yn addas chwaith i weud wrth eich tad yng nghyfraith (sy‘ yn ei wyth degau) bod rhywun ar y teledu yn ‘malu cachu’. A dweud y gwir, mae e wedi cael ei arfer i’m Cymraeg ceffyl. Un gaeaf rhybyddiais i iddo fe fod yn ofalus wrth adael y tŷ achos roedd “lot o rhyw ar y heol.”

Mae’n well i fi jyst osgoi rhai geiriau. Dwi’n fam nawr a does neb eisiau clywed ei Mam yn siarad yn fochedd, hyd yn oed os nad yw hi’n deall yn iawn ystyr ei geriau. Sawl gwaith i fi wedi ceisio stopio fy mam rhag galw ei chwpwrdd-dan-star, yn ‘glory hole’. Does dim ots faint o weithiau dwi’n esbonio, Na Mam, dyw ‘glory hole’ ddim yn meddwl ‘rhywle ti’n stwffio pethau er mwyn tacluso nhw’n glou…’